بهداشت روانی کودکان به شیوه تعامل والدین با آنان بستگی دارد. با وجود آن که والدین در آرزوی فراهم ساختن بهترین امکانات هستند،

اما ممکن است آنها را درست در اختیار فرزندان شان قرار ندهند، چون هنوز روش منحصر به فردی برای تربیت فرزندان ابداع نشده است. علت این مسئله آن است که هیچ دو بچه ای شبیه هم نیستند.

تفاوت بین بچه ها بیش از آن چیزی است که ما معمولا تصور می کنیم. به علاوه، فرهنگ، جامعه، جنسیت و عوامل بسیار دیگری در تربیت کودکان دخالت دارند. روان شناسان خاطر نشان می کنند سبک های متفاوتی برای فرزندپروری وجود دارد.

آنها عقیده دارند سبک های فرزندپروری را می توان بر حسب دو عامل محبت و کنترل پدر و مادر، به چهار دسته تقسیم کرد.

خريد اسباب‌بازي يکي از مهم‌ترين و دوست‌داشتني‌ترين بخش‌هاي زندگي والديني است که منتظر تولد فرزند خود هستند. خريد اسباب‌بازي از قبل از تولد کودک شروع مي‌شود و تا بزرگسالي او ادامه مي‌يابد اما گاهي والدين در خريد اسباب‌بازي‌ به نکات مهمي توجه نمي‌کنند...

امروزه دنياي اسباب‌بازي‌ها، دنياي رنگارنگ و بزرگي است و کارخانه‌‌ها سعي کرده‌اند در ساخت اسباب‌بازي از هم پيشي ‌بگيرند.

در اين ميان، توليدکنندگاني موفق‌تر بوده‌اند که با بهره‌گيري از علم روان‌شناسي کودک و نظر کارشناسان علوم تربيتي و رشد و تکامل، اسباب‌بازي‌هايي توليد کرده‌اند که نه‌تنها کودک را سرگرم مي‌کند،

علل ناخن جويدن در کودکان

نويسنده: ماندانا سلحشور
بسياري از والدين زماني که مي بينند فرزندشان در حال جويدن ناخن هايش است ناراحت، آزرده و خشمگين مي شوند و مدام به او تذکر مي دهند که «ما نگران سلامتي و بهداشت تو هستيم و نمي خواهيم در آينده انگشتاني زشت داشته باشي.» بيشتر آنان بر اين باورند که کودکاني که ناخن مي جوند، دچار فشار عصبي و اضطراب شده اند و سعي دارند با اين عمل خود تشويش و دلهره خود را کاهش دهند. آنها همچنين نگران اين موضوع هستند که اين رفتار در کودکانشان به صورت عادتي درآيد که در آينده به سختي بتوانند آن را ترک کنند.

 منظور از عادت، رفتاري مقاوم شده است که بارها و بارها تکرار مي شود. يک عادت ممکن است گاه به عنوان يک سرگرمي و گاه راهي براي رهايي از اضطراب هاي روزانه کودک انتخاب شود. اغلب کودکان و نوجوانان طي دوران رشد خود، عادات و رفتارهاي گوناگوني را تجربه مي کنند که مورد تاييد والدين و اطرافيان شان نيست؛ مثل مکيدن شست، انگشت در بيني کردن، مو تاب دادن و چرخيدن هاي متوالي در اتاق. آنان اين عادات را کاملاً غير ارادي و ناخودآگاهانه انجام مي دهند و به هيچ وجه قصدشان آزردن و برانگيختن ديگران نيست. در اين گونه موارد انتخاب شيوه مقابله و رويارويي با آن مشکل از اهميت ويژه يي برخوردار است زيرا مي تواند تاثير زيادي بر روند درمان يا وخيم تر شدن اوضاع بگذارد.

زمينه ها و رشد
از آنجايي که والدين اين کودکان هم در دوران کودکي خود چنين عادتي داشته اند و دوقلوها نيز گاهي به طور همزمان شروع به ناخن جويدن مي کنند، مي توان به اين نتيجه رسيد که اين مشکل و عادت مي تواند تا حدي ژنتيکي باشد. البته بايد در نظر داشت کودکان مقلدان بسيار ماهري هستند و با مشاهده يکي از اطرافيان خود که ناخنش را مي جود، ممکن است تصور کنند اين کار خوشايند و لذت بخش است و آنان هم شروع به جويدن ناخن هايشان کنند، به همين دليل عوامل محيطي هم مي تواند در بروز اين اختلال موثر باشد. تحقيقات نشان مي دهد تقريباً 38 درصد کودکان چهار تا شش ساله ناخن هايشان را مي جوند. اين عادت تا 10 سالگي به اوج خود مي رسد و در مواردي تا 60 درصد کودکان افزايش مي يابد. همچنين بيشترين ميزان ناخن جويدن در پسران 13 تا 14 ساله (62 درصد) مشاهده مي شود.

با گریه کودک چه کنیم ؟

همه بچه ها، حتی سالم ترین آنها، زمان هایی را در طول روز گریه می کنند. این زمان ممکن است به ۱ تا ۳ ساعت در یک روز برسد. به نظر می رسد بچه ها مجبورند گریه کنند؛ چرا که گریه برای آنها راهی برای برقراری ارتباط و بیان نیازهایشان است.
کودک با گریه اش می گوید: «من گرسنه هستم... تشنه هستم... احساس سرما می کنم... احساس گرما می کنم و کسی باید این پتو را از روی من کنار بزند... من دل درد دارم... پوشک من باید عوض شود، من زیر پوشکم احساس سوزش و خارش دارم و....» به تدریج و با بزرگ شدن بچه ها آنها یاد می گیرند که راه های دیگری غیر از گریه برای برقراری ارتباط با ما وجود دارد. به عنوان نمونه، نگاه کردن، صدا درآوردن از خود، لبخند زدن و ... که همگی نیاز به گریه را کاهش می دهند.

 ● شایع ترین علل گریه شیرخواران برای کسی که تازه مادر شده است و قبلا چنین تجربه ای نداشته، ممکن است سخت باشد تا پیام های مختلف گریه کودک را دریابد و بفهمد که کودکش چه می گوید. آیا او گرسنه است؟ تشنه است؟ سردش است؟ آرامش می خواهد؟ و ... . اگر مادر نتواند بین این گریه ها افتراق ایجاد کند، ممکن است مضطرب و پریشان شود. برخی از رایج ترین علل گریه شیرخواران عبارتند از: ▪ من شیر می خواهم: گرسنگی شایع ترین دلیل گریه شیرخوار است و او به این طریق شما را متوجه می کند که نیاز به شیر دارد.

 ▪ نیاز دارم راحت باشم: بچه ها وقتی در شرایط نامناسبی گیر می کنند، خیلی زود اعتراض می کنند. اگر لباس آنها تنگ و چسبان باشد و آنها را اذیت کند، اگر پوشکشان خیس باشد، اگر پوشک خیلی سفت و محکم بسته شده باشد و... البته تحمل بچه ها از این نظر متفاوت است. بعضی از کودکان را باید بلافاصله کمک کرد و پوشک شان را عوض کرد؛ به خصوص اگر پوست حساسی داشته باشند ولی بعضی ها می توانند شرایط ناراحت کننده را بیشتر تحمل کنند.

کمبود روی و آهن و کم وزنی در کودکان

۲۰ درصد کودکان ایرانی به سوءتغذیه مبتلا هستند. به گزارش ایسنا، یک فوق تخصص گوارش و کبد اطفال در پنجمین سمینار انجمن کبد و گوارش اطفال با بیان این مطلب گفت: در کودکان ایرانی کوتاهی قد، لاغری و کم وزنی خفیف مطرح است و مشکلات ذهنی کودکان هم متاثر از سوءتغذیه آن هاست.
سوءتغذیه کودکان در برخی استان های محروم کشور نظیر سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان بسیار جدی است و در این استان ها با پدیده گرسنگی سلولی رو به رو هستیم.

 دکتر کلانتری، رئیس اسبق انستیتو تغذیه و تحقیقات صنایع غذایی کشور با اشاره به کم خونی ناشی از فقر آهن در استان سیستان و بلوچستان عنوان کرد: ۶۰ درصد نوجوانان این استان به کوتاهی قد ناشی از کمبود روی به علت سوءتغذیه دچار هستند. دکتر کلانتری رو آوردن به غذاهایی با میزان انرژی فراوان اما فاقد مواد مغذی نظیر املاح معدنی و ویتامین ها طی ۵ دهه اخیر را عاملی برای افزایش وزن سبد غذایی در بخش انرژی و کاهش وزن در بخش های میوه، سبزیجات، حبوبات، تخم مرغ و لبنیات برشمرد و افزود: برنامه تغذیه ضعیف می تواند با بهبود دریافت مواد مغذی اصلاح شود و آمار ۶۰ درصدی مرگ کودکان که به صورت مستقیم و غیرمستقیم به سوءتغذیه مرتبط است را کم کند.

 با توجه به اهمیت این موضوع و در ادامه سلسله مطالب مربوط به تغذیه صحیح کودکان و عوارض ناشی از سوءتغذیه با یکی از کارشناسان تغذیه تماس گرفتیم. دکتر ریحانه احمدزاده، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه درباره سوءتغذیه می گوید: سوءتغذیه به ۲ گروه تقسیم می شود. سوءتغذیه می تواند کمبود وزن (Malnutrition) یا اضافه وزن بیش از حد (Overnutrition) باشد. سوءتغذیه ناشی از کمبود وزن در بسیاری از موارد رشد طبیعی کودک را به تاخیر می اندازد و با ضعف سیستم ایمنی بدن، کودک را مستعد ابتلا به انواع عفونت ها می کند.

ترک عادت های بد در کودکان

عادت های دهانی نامناسب کودکان شامل مکیدن انگشت، مکیدن پستانک، فشار غیر طبیعی زبان پشت دندان ها، جویدن ناخن، دندان قروچه و خودآزاری می باشد. عادت های لبی نامناسب شامل خیس کردن لب ها به صورت مکرر، کشیدن لب، مکیدن لب و گزیدن لب می باشد.
حال به شرح هر یک از انواع این عادت ها و عوارض و نحوه پیشگیری از آن ها می پردازیم.

● مکیدن انگشت یا شست انگشت مکیدن بیشترین عادت های دهانی است. تئوری های مختلفی علت مکیدن انگشت شست در کودکان را شرح می دهد. روان شناسان عامل روانی را قوی ترین علت آن می دانند. عوارضی که این عادت در کودکان ایجاد می کند شامل فاصله گرفتن دندان های قدامی بالا و پایین از یکدیگر، جلوزدگی بیش از حد دندان های قدامی بالا، تنگ شدن قوس فک بالا و ایجاد کام گنبدی و عدم رشد عرضی فک بالا می باشد. درمان ها شامل درمان یادآوری، جایزه درمانی، دستگاه درمانی و ترکیبی از یادآوری و جایزه درمانی می باشد:

 الف) درمان یادآوری Reminder therapy: اولین قدم برای درمان عادت مکیدن انگشت است و برای کودکانی مناسب است که می خواهند این عادت را ترک کنند اما نیاز به کمی کمک برای ترک کامل عادت دارند. یادآوری آنها در نبردن انگشت به دهان می تواند با چسباندن یک چسب زخم روی انگشت یا مالیدن یک ماده بدطعم به انگشت یا استفاده از دستکش باشد.

 ب) جایزه درمانی Reward therapy : یک قول نامه بین کودک و والدین یا کودک و دندان پزشک بسته می شود و با کودک قرار گذاشته می شود که در هر روزی که این عادت را انجام ندهد به او جایزه کوچکی بدهند. هرچه کودک را بیشتر در این برنامه درگیر کنیم، امکان موفقیت بیشتر خواهد بود. بدین معنی که مثلا ًاز کودک بخواهیم جدولی را تهیه کرده و تعداد دفعات مکیدن انگشت خود را در هر روز هفته در آن ثبت کند والدین باید به خاطر داشته باشند که به هیچ عنوان، کودک خود را به خاطر انجام عادت سرزنش نکنند.

مراقب خفگی کودک تان باشید

یک پژوهش جدید نشان می‌دهد گرچه شمار کودکان کم‌ سنی که پس از بلعیدن اجسام دچار خفگی می‌شوند، نسبتا پایین است، اما به دلیل خطر مرگ ناشی از خفگی، این موضوع باید جدی گرفته شود.

پژوهشگران می‌گویند تهدید جان کودکان در این موارد، جدی است و باید در مورد چگونگی غذا خوردن بچه‌ها، چیزهایی که می‌خورند و آنچه به دست‌شان می‌رسد، دقت زیادی کرد زیرا خفگی کودکان به علت بلعیدن اشیای خارجی، ممکن است در هر خانواده‌ای و در هر جایی رخ دهد.

به گفته پژوهشگران والدین باید نسبت به این واقعیت‌ها آگاه باشند و احتیاطات لازم را انجام دهند. اما چه کار می‌توان کرد تا از این عارضه پیشگیری شود؟

غذای کودک‌تان را به قطعات واقعا کوچک تقسیم کنید. گرچه ممکن است این کار مشکل باشد، اما ارزش این زحمت را دارد.

توصیه‌های آکادمی متخصصان اطفال آمریکا

آکادمی متخصصان اطفال آمریکا می گوید: باید تغییرات سریعی در شیوه طراحی غذاها و برچسب‌زنی آنها انجام شود تا احتمال خفه‌شدن کودکان با غذا به حداقل برسد.

به گفته این آکادمی غذاهایی مثل آب‌نبات، آدامس و همچنین سکه و بادکنک از شایع‌ترین علل خفگی کودکان هستند.

در آمریکا در مورد برخی اسباب‌بازی‌ها مانند توپ‌های کوچک، بادکنک‌ها و اسباب‌بازی‌هایی که قطعات کوچک دارند، نصب برچسب خطر خفگی، اجباری است، اما در مورد غذاها چنین قانونی وجود ندارد.

این متخصصان می‌گویند صنایع غذایی باید از تولید غذاها در شکل‌ها و اندازه‌هایی که خطر خفه‌کردن کودکان را در پی دارند، خودداری کنند و شکل استوانه‌ای غذاهایی مانند آب‌نبات، بادام ‌زمینی و هات‌داگ را تغییر دهند.

الفبای استحمام کودکان

کودکان، به ویژه در بدو تولد، خیلی حساس و ظریف اند و مادر، فرشته مراقب آنهاست. برای مادران، به ویژه آنهایی که برای اولین بار است مادر شده اند، پرسش هایی بسیاری درباره نگهداری از کودک وجود دارد که یکی از آنها، طرز حمام کردن و شست وشوی کودک و مراقبت از پوست و موی اوست...

دکتر فریبا قلمکار، متخصص پوست و مو و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به بخشی از پرسش های مادران در همین رابطه پاسخ داده است.

▪ ریشه این همه تاکید درباره مراقبت از پوست کودکان چیست؟ مگر چه تفاوتی بین پوست کودکان و بزرگسالان وجود دارد؟

ـ پوست کودکان، سد دفاعی آسیب پذیرتری دارد و به ویژه در دوران نوزادی از آنجا که سطح پوست به نسبت وزن زیادتر است، موادی که در تماس با پوست آنها قرار می گیرد، بیشتر به پوست آسیب وارد می کند. اگر از نظر حساسیت به مواد شیمیایی یا جذب پوستی هم نگاه کنیم، می بینیم که هم در بزرگسالان و هم در کودکان، چین های بدن و نواحی ای که خون رسانی بالاتری دارند، مواد شیمیایی را بیشتر جذب می کنند و آسیب پذیرتر و حساس ترند.

▪ یکی از دغدغه های اصلی مادران، درست یا نادرست بودن استفاده از لوسیون ها و شوینده ها برای کودکان است. با توجه به حرف های شما، آیا استفاده از صابون، شامپو و انواع لوسیون ها برای شیرخواران و کودکان مناسب است؟

ـ بله، حتما! البته از آنجا که پوست کودکان ظریف تر است، باید توجه داشته باشیم شامپو و صابونی که استفاده می کنیم pH اسیدی داشته باشد. موادی که pH اسیدی دارند کمتر به پوست آسیب می رسانند و برای کودکان مناسب ترند.

راهی ساده برای افزایش قد از کودکی!؟

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: توصیه می‌شود که کودکان ساعت 9 شب بخوابند چون هورمون‌ها در زمان تاریکی هوا ترشح بیشتری دارد و خوابیدن موجب جذب این هورمون‌ها در بدن می‌شود و موجب بلند قد شدن کودکان می‌شود.

احمدرضا درستی مطلق افزود: چاق شدن، لاغری و کاهش توانایی مغز به زمان خوابیدن بستگی دارد و کسانی که زیاد می‌خوابند، بیشتر به چاقی مبتلا می‌شوند

وی گفت: مصرف غذاها بر کیفیت خواب تأثیر می‌گذارد. مصرف برخی از غذاها به هنگام شب موجب خواب راحت شبانه می‌شود و برعکس مصرف برخی از غذاها تأثیر منفی بر خواب می‌گذارد و باید از مصرف آن‌ قبل از خواب پرهیز شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران اضافه کرد: استرس و نگرانی موجب کم‌خوابی و نامنظم شدن خواب می‌شود به دلیل اینکه مغز درگیر است و زمینه را برای چاقی افراد ایجاد می‌کند.

آموختن اعتماد به نفس به کودک

وقتی فرزندتان نوزاد است چطور می توانید به افزایش اعتماد به نفس در او کمک کنید تا از تلاش دوباره برای کاری نهراسد؟

● یک چرخه قابل پیش بینی بسازید
وقتی کودکی می داند که بعد از حمام کردن، به او غذا می دهند و سپس باید بخوابد، دیگر لازم نیست نگران اتفاقات بعدی باشد. در عوض ذهنش آزاد خواهد بود تا در فعالیتهای دیگر مهارت پیدا کند. ماننده بلند کردن شکمش و سینه رفتن.

● به نیازهایش پاسخ دهید
مسلم است که شما اینکار را همواره انجام می دهید. هر بار که او بخاطر شیطنتش زمین می خورد و گریه می کند، سپس شما او را بغل می کنید، فقط به معنای آرامش دادن به او نیست. به او نشان می دهید که توجه دارید و نیازهایش را درک می کنید و او احساس اهمیت داشتن خواهد کرد.

● برای او محیط چالش ایجاد کنید
وقتی هدف ایجاد اعتماد به نفس باشد، سرو صدای کودک وقتی با هیجان می گوید: من اینکار را انجام دادم، ابزار قدرتمندی خواهد بود. یک نوزاد ۵ ماهه که تلاش می کند عروسک معلق اش در حلقه بازی را به چنگ بیاورد، وقتی این کار را انجام می دهد بسیار هیجان زده می شود. دفعه بعد او در زمین بازی اش او را طوری قرار دهید که به دست اوردن عروسک اش به سادگی دفعه قبل نباشد. شاید کودک در ابتدا ناامید شود ولی تلاش می کند تا بالاخره در این مبارزه برنده شود. اینگونه است که اعتماد به نفس در کودک شکل می گیرد. شما راهی را جلوی پایش می گذارید که هر بار حس پیشرفت به او دست دهد.